Rock-’n-roll Amersfoort

Katholiek & Protestant
Tijdens mijn rondleidingen in Kampen krijg ik regelmatig de verbaasde vraag: waren er vroeger dan katholieken in Kampen? En zijn ze er nog steeds? Bij veel mensen buiten Kampen leeft nog steeds het beeld van stad van de zwarte kousen kerk. Ik kan me die vraag daarom wel goed voorstellen. Maar…

Laat ik er meteen ook bij vertellen dat in welke stad ik ook gids – Utrecht, Leeuwarden, Deventer, Groningen, Zwolle et cetera-   ik diezelfde vraag krijg!

Het is voor mij dan een seintje om weer even een laatje open te trekken dat bij sommigen even dicht was: er was natuurlijk een tijd dat we allemaal katholiek waren! En dat de protestantse christenen pas met mannen als Luther en Calvijn op het toneel verschijnen.

Ook op onze rondgang langs voormalige kloosters in diverse steden kan ik dit soort vragen eenvoudig beantwoorden: er waren simpelweg geen protestantse kloosters; kloosters waren een onderdeel van de Katholieke Kerk (letterlijke betekenis katholiek= algemeen).

Belangrijk ijkpunt in de overgang van de katholieke Nederlanden naar een protestante natie is 1580: het protestantisme wordt min of meer de staatsgodsdienst. Wilde je verzekerd zijn van een carriere dan ging je voortaan naar de Nederduitse Gereformeerde Kerk (beter bekend onder de latere naam Nederlands Hervormde Kerk). Deze geloofsovergang valt samen met een militaire en politieke strijd: de 80 jaar durende onafhankelijkheidsstrijd van de Nederlanders tegen de katholieke Spanjaarden, die in 1648 uitmondt in de oprichting van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

Rock-’n-roll
Tot zover de opfriscursus. Laten we nu eens gaan kijken naar Amersfoort. Dat Amersfoort een keigave stad is dat weten de meesten denk ik wel. Lolbroek Jonkheer Everhard Meyster had met zijn vrindjes gewed dat hij een enorme zwerfkei van 7.157 kg van de Leusderheide naar de stad kon verslepen. Met 400 amici lukte het hem; de kei is nog steeds, als trots symbool van Amersfoortse daadkracht (of gekte), te bewonderen op de Varkensmarkt. Dat noem ik nog eens serious Rock-’n-roll!

Het stokje van Oldenbarnevelt
Maar Amersfoort is ook de stad van Johan van Oldenbarnevelt, de Mark Rutte van de 17e eeuw. Geboren en getogen op nummer 19, Huize Bollenburg op de Muurhuizen. Juist in zijn persoon bereikten religieuze haarkloverijen een kookpunt.
Een strijd tussen katholieken en protestanten, zoals we net hebben geleerd? Nee. Het gaat om een strijd binnen het protestantse kamp. Zodra het protestantisme vaste voet aan de grond krijgt begint het geëmmer weer: hoe moeten we de Bijbel interpreteren en hoe strikt. Van Oldenbarnevelt was van de partij van de ‘Rekkelijken’ en kwam daarmee in conflict met Prins Maurits van Oranje, die aan de kant stond van de ‘Preciezen’.

Het liep niet goed af voor Oldenbarnevelt. De arme oude man, leunend op zijn wandelstok, werd onthoofd op het Binnenhof. Het wandelstokje van Oldenbarnevelt vormt onderdeel van de vaste collectie van Stedelijk Museum Flehite.

Museum Flehite
Of het het echte stokje van Oldenbarnevelt is, is trouwens maar zeer de vraag, temeer daar het Rijksmuseum claimt over het enige echte exemplaar te beschikken. Het doet er m.i. ook niet echt toe. Ik vind dit soort voorwerpen, echt of niet, juist leuk om te zien. Ze kleuren de geschiedenis én, zoals de Italianen zeggen, ‘se non e vero, e ben trovato!’
Waar absoluut geen enkele twijfel over bestaat is de authenticiteit van het dagboek van Amersfoorter Jan Francken. Francken, knecht van Oldenbarnevelt, hield een dagboek bij in de aanloop naar de executie van zijn meester. Pas twee jaar geleden, 400 jaar jaar na van Oldenbarnevelts executie, is het origineel weer terug gevonden. Het is dit jaar voor het eerst tentoongesteld in Flehite. Het was voor mij een historische sensatie om te zien!

Galerij
In onderstaande galerij foto’s een aantal indrukken van de stad, Museum Flehite en de omgeving van Amersfoort. Op een half uurtje rijden van de stad ligt Nationaal Park de Utrechtse Heuvelrug met haar cultuurhistorische parels zoals Kasteel Amerongen, Huis Doorn en de Pyramide van Austerlitz. Een mooi gebied ook voor fietstochten en wandelingen. Enjoy!

De Onze Lieve Vrouwe Toren. Amersfoort is tot bloei gekomen na de vondst van een mirakels Maria-beeldje

Rock-‘n-roll Amersfoort

De Muurhuizen. In deze straat is Oldenbarnevelt geboren en getogen in Huize Bollenburg

Maquette van Amersfoort in Flehite. Buiten de stad de bleekvelden en de tabaksschuren. De zonnige zijde van de Utrechtse Heuvelrug maakte de tabaksteelt in deze regio mogelijk

De romantische blik van schilder Cornelis Springer op de Koppelpoort

De Koppelpoort. Volgens architectuurpuristen verprutst door de restauratie van Cuypers

‘Onder de Linden’: authentiek café in dito pand

Kasteel Amerongen

De tafel is gedekt met Meissen porseleinen servies

Kaiser Wilhelm II leefde in ballingschap in Nederland. Eerst als gast van de van Bentincks in kasteel Amerongen, later in Huis Doorn

Tips

• Museum Flehite
• Kasteel Amerongen
• Huis Doorn
• Utrechtse Heuvelrug

Tekst en foto’s: Reinier de Wit

De Hongerige Waterwolf

De Zuiderzee
De komst van de Romeinen in Nederland valt samen met de periode waarin zich, midden in Nederland, een groot meer vormt. De Romeinen noemen het meer Flevo Lacus. De lokale Friezen spreken over het Almere.

Vanaf de 8e eeuw opent dit meer zich naar de Noordzee. Boertjes van buuten gaan de bosveengebieden (lees: moerassen) rondom het meer ontginnen. Het land wordt ontwaterd, sloten worden gegraven, dijkjes met duikers aangelegd en de veenlaag schoon gebrand. Met mest maken de agrariërs de akkers vruchtbaar met rogge, gerst, vlas en haver als resultaat; de wat natter gebleven veenbodem vormt een mooi matrasje voor de koeien. Met het volop aanwezige riet worden de daken van huisjes gedekt.

Klinkt mooi zou je zeggen, maar vanaf dat moment begint de ellende. Het ontwaterde veen zakt naar beneden en is daardoor kwetsbaar voor de hongerige waterwolf die altijd op de loer ligt: het kalme meer is ondertussen veranderd in de onvoorspelbare Zuiderzee!

In de loop der tijd hebben diverse spelers in Kampen and beyond moeten laveren tussen land en water. Vanuit Kampen kun je mooie fietstochtjes maken naar deze unieke plekken.

Kampen
Zuiderzeestad Kampen kent maar al te goed de lusten maar ook de lasten van het water. Om de stad waterproof te maken bouwde men zo’n twintig jaar geleden een ingenieus waterkeringssysteem van schotbalken, hefschuiven en klepkeringen. Het mooie is dat de middeleeuwse stadsmuur er naadloos op aansluit. Brede sleuven in het wegdek markeren de plek van waaruit een damwand omhoog getakeld kan worden.

Stormvloedkering Ramspol
Het waterkeringsysteem in de binnenstad van Kampen is niet genoeg om het opstuwende water van het IJsselmeer, zoals de Zuiderzee na de aanleg van de Afsluitdijk is gaan heten, te beteugelen. In 2002 was Balgstuw Ramspol een feit, een unieke stormvloedkering. Het is de grootste opblaas ballon ter wereld die zich bij gevaar vult met 3.500.000 liter water en 3.500.000 liter lucht! Voorbij de Ramspol kom je in het nieuwe land: de Noordoostpolder die met zijn tulpenvelden in april en mei op zijn mooist is. Midden in de polder ligt onze Nederlandse Atlantis: Schokland.

Schokland
Schokland is in 1995, als eerste locatie in Nederland, benoemd tot Unesco Werelderfgoed. Een ontzettend fascinerende plek. Ik kom er graag als het er hard waait. Het lijkt dan net alsof je op een Waddeneiland bent: een eiland in de polder! Een eiland dat juist door de leegte, in zijn golvende landschap van terpen, poelen, rietkragen en inhammen, de rijkdom laat zien van ontelbare verhalen: van de pre-historische Swiftebanders tot de stugge havenmeester Jan Spit en zijn joviale collega Harmen Smit.

Waterloopbos
Praktisch naast Schokland bevindt zich een ander unieke cultuurhistorische locatie midden in de natuur: Rijksmonument Waterloopbos, vlakbij het pittoreske Zuiderzeestadje Vollenhove. Onderzoekers van het Waterloopkundig Laboratorium testten hier van 1952 tot en met 1995 met behulp van levensgrote modellen hoe water zich zou gaan gedragen. Zonder deze testresulaten geen Deltawerken! Nu is dit terrein opengesteld voor het publiek en liggen de modellen erbij als romantische ruïnes in een waterrijk bos. Gemarkeerde wandelingen en info-bordjes helpen je verbeelding een handje in deze surrealistische wereld.

Kampereiland & Mastenbroeker polder
Een mooie route om terug te fietsen vanuit Vollenhove naar Kampen is via het pontje van Genemuiden. Voordat je aankomt in Kampen passeer je de polders Mastenbroek en het Kampereiland.

De naam Mastenbroek is ontleend aan het ‘masten’ (weiden) van vee op een ontwaterde ‘broek’ (moeras). Deze Grand Old Lady van de polders is ruim 600 jaar  oud. Oud maar toen al heel modern aangelegd als één groot schaakbord van percelen en weteringen; een mooi voorbeeld van Dutch Design. Dit landschap is altijd zo gebleven. Je kunt hier genieten van het eindeloze vlakke land en de Dutch Mountains: prachtige wolkenpartijen.

De omliggende Kamperzeedijk moest de Mastenbroek beschermen. Gezien het kronkelende verloop en de kolken aan weerszijden is dat niet altijd gelukt: het zijn de zichtbare sporen van dijkdoorbraken. Aan de dijk ligt één van de oudste stoomgemalen van Nederland: Rijksmonument d’Olde Mesiene uit 1856, die nog steeds door vrijwilligers zo nu en dan op stoom wordt gebracht.

Aan de andere kant van de Kamperzeedijk ligt het Kampereiland. Het Kampereiland stond, tot aan de voltooiing van de Afsluitdijk, in een open verbinding met de Zuiderzee. Dit vruchtbare polderlandschap is gevormd door aanslibbing van klei. De zee gaf echter niet alleen, maar nam ook. Berucht was de watersnoodramp van 1825 die de boeken is ingegaan als de grootste ramp die dit gebied heeft getroffen: stad en land liepen onder water en de drie dagen durende storm kostte aan 380 mensen, 725 paarden, 16.700 stuks rundvee en 7.000 schapen het leven.

Laten we hopen dat we voorlopig in rustiger vaarwater zijn beland. Maar je weet het nooit…de hongerige waterwolf ligt altijd op de loer!

Galerij

Schokland, eens een eiland in de Zuiderzee, nu een eiland in een zee van tulpen

Een sleuf in het wegdek in de binnenstad van Kampen van waaruit een damwand omhoog getakeld kan worden

Eens per jaar wordt de Ramspol stormvloedkering met lucht en water opgeblazen en gecontroleerd

Waterloopbos

Waterloopbos

Voormalig Zuiderzeestadje Vollenhove

Het pontje van Genemuiden

Stoomgemaal D’Olde Mesiene

Stoomgemaal D’Olde Mesiene

Polder Mastenbroek

Tekst en foto’s: Reinier de Wit

Tips

• Kampen and Beyond heeft een aantal fietsroutes op het Kampereiland ontwikkeld met cultuurhistorische informatie: klik HIER om de routes te downloaden.
• Op Schokland bevindt zich een museum en een gesteente tuin: www.schokland.nl
• Waterloopbos: https://www.natuurmonumenten.nl/natuurgebieden/waterloopbos
• Stoomgemaal D’Olde Mesiene: www.stoomgemaal.nl

HEMELS HINDELOOPEN

De Renaissance in Hindeloopen
Italië en in het bijzonder Rome is altijd een grote passie van mij geweest. De Romereis van de middelbare school opende mijn ogen voor een totaal nieuwe wereld. Deze ervaringen deed ik op in de vorige eeuw: mobiele telefoons en internet waren er niet; het beeld van de klassieke wereld had zich gedurende mijn school loopbaan maar moeizaam gevormd door het vertalen van klassieke teksten. We reisden per trein naar Rome, belangrijk onderdeel van het avontuur! In de Eeuwige Stad zag ik de grote meesters van de Renaissance in het Vaticaans Museum en de Sixtijnse Kapel: Raphaël en Michelangelo. Al deze indrukken hebben uiteindelijk mijn studiekeuze bepaald: in 1995, nog steeds in de vorige eeuw, begon ik aan mijn studie kunstgeschiedenis.

Inmiddels zijn we aanbeland in 2020 en vooral de laatste jaren ben ik me steeds meer gaan verdiepen in de lokale geschiedenis met universele zeggingskracht. Dat klinkt een beetje duur. Wat ik ermee bedoel is dat onze eigen achtertuin, de regio’s van Nederland, zo’n rijke cultuurgeschiedenis kent dat je die gerust wereldomvattend kunt noemen.

Dat besef en inzicht vind ik meer dan de moeite waard om uit te dragen. Hindeloopen is ook weer zo’n geval apart: dé plek in Friesland waar de Italiaanse Renaissance werd opgezogen en uitgewerkt in de meubelschilderkunst.

Meubelschilderkunst
De Renaissance van Hylpen, zoals de inwoners hun eigen stadje noemen, kun je het best ervaren door een bezoek te brengen aan het plaatselijke museum. Ik heb sowieso een zwak voor (kleine) stedelijke musea: ze bieden je een extra venster op de werkelijkheid, op de plek waar je bent. Gelukkig heerst er ook geen blockbusterdrukte van een tentoonstelling die je unbedingt moet zien: de vaste collectie is al mooi genoeg.

In dit museum werden mijn ogen weer geopend, zoals vele jaren geleden in Rome, ditmaal door de prachtige meubelstukken. Vuurschermen, lessenaars en ledikantjes, priksledes en mandjes: beschilderd met kleuren als ‘Engelse Aarde’ en ‘Berlijnsblauw’. Iedere vierkante cm opgevuld met guirlandes en bijbelse en klassieke voorstellingen in de stijl van Michelangelo: welgevormde figuren, klassieke draperieën om lijf en leden en gezichten met echte emoties.

Nuchtere Friezen?
Juist door deze uitbundigheid ga je je afvragen of die Friezen dan echt wel zo nuchter zijn als ze zeggen. Niet bepaald dus en dat geldt zeker voor de Hindeloopers: een klasse apart binnen de Friese cultuur. Ze spreken daar nog een taaltje dat, in tegenstelling tot de andere Friese varianten, nog het meest verwant is met het Oud Fries van 500 jaar geleden en invloeden kent vanuit het Hollands. Die laatste invloed is te verklaren doordat Hindeloopen in haar 17e en 18e eeuwse bloeiperiode sterk gericht was op Amsterdam en Zaandam. Hindelooper schippers handelden in opdracht van Amsterdamse reders en voeren met hun fluitschepen naar Noorwegen en de Oostzee om hout op te halen. Gemiddeld was manlief zo’n acht maanden van huis en wanneer hij terugkeerde naar Amsterdam, stond moeders de vrouw op hem te wachten. Samen zullen ze hun ogen hebben uitgekeken naar wat die Amsterdammers nog meer binnen haalden uit de verre uithoeken van de wereld: Oost-Indisch bont en sits uit India om maar wat te noemen. Deze kleurrijk versierde stoffen werden verwerkt in de ‘typisch lokale’ klederdracht van Hindeloopen.

De huiskamer als wereld
In de Hindelooper pronkkamer kwam alles samen. De kamer was één oase van kleur: de meubels, de inrichting en de rood-wit-blauw geklede vrouw des huizes. Je waant je in een schilderij van Vincent van Gogh. Google maar eens ‘Hendrik Lap Hindelooper Kamer’, kijk bij de afbeeldingen en je zult zien wat ik bedoel. De Hindelooper kamer laat een wijdse, open blik op de wereld zien: tegelwandjes uit Makkum, geworteld in de Spaans – Moorse cultuur, porcelein afkomstig uit China en Japan en dekens en bedgordijnen van Indiase makelij. Hemels Hindeloopen!

Galerij

‘S ochtends vroeg, geen hond op straat (wél een kat!), de stad in nevelen gehuld

Hindeloopen Beach

De sluis met op de achtergrond het Sluishuis

Een ‘Likhús’ (klein huis), een fenomeen in de Hindelooper wooncultuur

Atelier Glashouwer vervaardigt nog steeds stoffen naar oud gebruik

Op de begraafplaats, midden in de stad, bevinden zich 11 oorlogsgraven van geallieerde piloten

Interieur van de Grote Kerk

Het voormalige stadhuis

Kunstwerk van de Chinese kunstenares Shen Yuan, onderdeel van het 11 Fountains kunstproject

De haven

Tip

Drie familiebedrijven zetten de Hindelooper tradities nog steeds voort en maken meubels en stoffen en hebben souvenirs ‘Hindelooper style’:

1. Roosje Hindeloopen: https://roosjehindeloopen.com/

2. Atelier Glashouwer: https://www.hindeloopen.com/

3. Bootsma Hindeloopen: (tevens de plek van het Elfsteden Museum): https://schaatsmuseum.nl/hindelooper-schilderkunst/

Museum Hindeloopen heeft een mooie, informatieve site met volop afbeeldingen van de collectie: http://www.museumhindeloopen.nl/

Tekst en foto’s: Reinier de Wit

Het Gouden Groningen

Moddergat
Waar de Zwitsers trots kunnen zijn op hun bergen, kunnen wij trots zijn op onze modder. Feitelijk bekeken is Nederland één grote baggerbende. In Nederland hebben we zelfs een plaats die onze cultuurhistorische verbinding met modder onderstreept: Moddergat.

Het buitendijkse gebied bij Moddergat laat het kwelderlandschap zien waaruit de hele kop van Noord-Nederland heeft bestaan: een gorzenlandschap dat doorkruist wordt door slenken, kreken, geulen, rietkragen, zand en modder: door de eeuwen heen ontstaan door het spel van eb en vloed.

De eerste mensen woonden hier midden in een landschap dat vergelijkbaar is met het huidige Waddengebied. Enkele eeuwen voor Christus’ geboorte vestigden zich hier de eerste boeren. Zij wierpen terpen op om zich te beschermen tegen de grillen van moeder natuur.  Een ander woord voor terp is ‘ward’ of ‘werd’. Plaatsen als Garnwerd en Leeuwarden herinneren daar nog aan.

De eerste bewoners van het huidige Groningen en Friesland waren de Friezen. Vandaar dat ik in dit blog, dat over Groningen gaat, wilde beginnen met Moddergat, dat nu in Friesland ligt, begrijpt u wel?

Groninger monniken
In wat we nu bestempelen als één van de oudste cultuurlandschappen van Europa, stichtte in 1192 de monniken van de cisterciënzer orde een klooster bij de terp van Aduard. Wij kennen ze beter onder de naam Schier-monniken. De schiere habijten van ongebleekte wol moesten de soberheid uitstralen die werd gepropageerd door hun grote voorman: Bernardus van Clairvaux. Naar hem is ook het klooster genoemd: het Bernardinusklooster.

De monniken liepen niet zo maar wat aan te modderen: ze bouwden dijken, sluizen en kanalen en maakte land én geest rijp voor de verlichting van het gouden Groningen.

Aduarder Kring
‘Er gaat niets boven Groningen’ is een dijk van een reclameslogan en daar valt inderdaad heel veel voor te zeggen. Zeker als we ons realiseren dat nog vóór de, wellicht beter bekende, Muiderkring van P.C. Hooft cum suis,  de Aduarder Kring bestond. Geleerden uit Nederland en Europa verzamelden zich in het Bernardinusklooster en verspreidden hun licht over de rest van de wereld. Uit Parijs kwam Richard de Busto, uit Italië Emanuel da Sescola, bisschop van Cremona en uit wereldstad Groningen: Wessel Gansfort. Hij latiniseerde zijn naam, een populair gebruik onder de humanisten, tot Wessel Gansfortius.

Gouden Groningen
De Martinitoren is zeer beeldbepalend voor de stad Groningen. Maar ik zou u vooral ook willen aanmoedigen om de kerk te bezichtigen. Het entreekaartje van 1 euro koopt u in het aangrenzende koffiehuisje waar ook de doorgang is naar de kerk. Op vrijdagmorgen 28 februari 2020 ervoer ik, in alle rust en als enige bezoeker op dat moment, het gouden licht van Wessel Gansfortius’ epitaaf. Op zijn grafmonument staat zijn bijnaam: ‘Lux Mundi’, het ‘Licht der Wereld’. Dit licht werd die dag gecompleteerd door de kroonluchters, het orgel van Schnittger en Hinsz en eenmaal buiten gekomen de zonnewijzer van de Oranje’s in de aangrenzende Prinsentuin en het stralende zonnetje zelf.

Tip
Vanaf het superdeluxe Forum heeft u een prachtig uitzicht over de stad en ommeland: van Moddergat naar Terp tot het Gouden Groningen!

Tekst en foto’s: Reinier de Wit

Galerij

De kwelders bij Moddergat

‘Lux Mundi’

Het orgel van de Martinikerk. Volgens kenners één van de mooiste, zo niet hét mooiste, orgel van Nederland

De Zonnewijzer in de Prinsentuin

In het Forum en op het panoramadak heb je een prachtig uitzicht over Groningen

Info

Klooster Aduard: https://www.kloostermuseumaduard.nl/

Martinikerk: https://www.martinikerk.nl/

Forum: https://forum.nl/

Dokkum: stad van Bonifatius, Bronnen, Brouwerijen, Bolwerken en Boetiekjes
Dokkum is een gezellig stadje waar je in alle rust kunt genieten van een Dokkumer Koffie, lokaal gebrouwen Bonifatius bier en van mooie winkeltjes en unieke boetiekjes.

Dokkum is een pareltje dankzij haar grachten, de oude gebouwen en de bolwerken met daarop de molens ‘De Hoop’ en ‘Zeldenrust’. Even buiten het historische centrum ligt het bedevaartsoord gewijd aan Bonifatius, de man die wat minder prettige herinneringen aan de stad heeft overgehouden.

Kortom: Dokkum, een gemoedelijke plek met een rijke cultuurhistorie!

Bonifatius
De geschiedenis van Dokkum begint voor een belangrijk gedeelte met de komst van Bonifatius in Friesland in 754. Zijn poging om de Friezen te bekeren tot het christendom eindigt nog datzelfde jaar in Dokkum, waar hij wordt vermoord. Nadat de Friezen uiteindelijk afscheid nemen van hun goden als Wodan en Fosite onwikkelt Dokkum zich tot een heus bedevaartsoord. Nog steeds bezoeken jaarlijks zo’n 30.000 pelgrims de heilige en geneeskrachtige bron net buiten Dokkum die, volgens één van de vele legendes, op de plek zou zijn ontstaan waar Bonifatius ter aarde zeeg. Een wonder! 

Bronnen en Brouwerijeren
Een andere geneeskrachtige bron vinden we in Dockinga zelf, zoals Dokkum in de vroege middeleeuwen heette. De leerling van Bonifatius, de Fries Liudger, richtte een terp op ter nagedachtenis aan zijn leermeester. Op deze terp bouwde hij een kerkje. Volgens een ander wonderlijk verhaal zakte op de terp het paard van de plaatselijke heerser door zijn hoeven. Nadat het paard uit de modder was getrokken welde er een bron op.

Nu was het zo dat monniken bij het kerkje van Liudger inmiddels een klooster, school, ziekenhuis, weeshuis én brouwerij hadden gebouwd. Dankzij het zuivere, zoete water van de bron had het Dokkumer bier van de monniken een uitstekende naam. Bier werd big business in Dokkum. Op een zeker moment telde de stad maar liefst negentien brouwerijen en voorzag men iedere uithoek van Friesland van haar heerlijke gerstenat.

Dat bier en Bonifatius nog steeds een goede combinatie is blijkt uit de Bonifatius Stadsbrouwerij. De kleinste stadsbrouwerij van Nederland is sinds de oprichting in 2016 een ware aanwinst voor de stad. Op de eerste verdieping wordt het bier gebrouwen, op de begane grond bevindt zich het proeflokaal.

Bolwerken & Boetiekjes
Dokkum is ontstaan aan een arm van de Lauwerszee en ontwikkelde zich eind 16e eeuw tot een heus bolwerk met sluizen. Een ouderwets woord voor sluis is trouwens Zijl. Bij de Zijl van Dokkum, aan de stadsgracht het Kleindiep, staat een houten bankje in de vorm van een Friese doorloper. Deze schaats markeert de stempelpost en keerpunt van de – net als Bonifatius – legendarische Elfstedentocht. Lopend van het Kleindiep naar het Grootdiep stuit je op het Admiraliteitshuis. In 1598 vestigde de Admiraliteit, zeg maar de kustbescherming van Groningen en Friesland, zich in Dokkum. De Admiraliteit is nu de zetel van het Stedelijk Museum en is de plek van waaruit je met rondvaarten en begeleide stadswandelingen Dokkum verder kunt verkennen. En passant zul je veel leuke winkeltjes en boetiekjes ontdekken.

Tip
Bezoek Dokkum ook eens tijdens de Admiraliteitsdagen: hét maritieme en muzikale festival van het Noorden. Moeilijk om nu nog te beweren dat er geen leven in de brouwerij zit in Dokkum!

Galerij

Het opschrift op de sokkel luidt: ‘Hic Bonifatio Lumen Vitae Extortum’ ofwel ‘Hier werd Bonifatius het levenslicht ontnomen’

Bonifatiuskapel

Stadsbrouwerij Bonifatius: de kleinste brouwerij van Nederland

Op de eerste verdieping de brouwerij…

…op de begane grond het proeflokaal. Proost!

Het Kleindiep met op de achtergrond de molen ‘Zeldenrust’

Dit bankje in de vorm van een Friese doorloper markeert de stempelpost van de Friese Elfstedentocht

Interieur van de Grote Kerk van Dokkum

In alle rust genieten van een Dokkumer koffie

Tijdens de Admiraliteitsdagen is er veel leven in de brouwerij in Dokkum

Tekst & Foto’s: Reinier de Wit

Info:

Bonifatius kapel en bron: https://www.bonifatiuskapel.nl/

Bonifatius Stadsbrouwerij en proeflokaal: https://bonifatius754.nl/

Museum Dokkum: http://www.museumdokkum.nl/

Admiraliteitsdagen: https://www.admiraliteitsdagen.nl/

Cultureel Erfgoed & De Jeugd van Tegenwoordig

‘Ten minste houdbaar tot..?’

Kampen was in februari de gastheer van het Provinciale Erfgoedcongres. De titel van het congres luidde ‘Ten minste houdbaar tot..?’ De vraag die centraal stond is hoe je de jeugd enthousiast kunt maken voor ons verleden en culturele erfgoed.

Als kunsthistoricus, docent en gespecialiseerd in de vraagstukken met betrekking tot kunstbeleid-en management heb ik dit jaar een aantal bijdragen aan dit vraagstuk mogen leveren. Ik noem er een paar ter mogelijke inspiratie voor iedereen die zich inspant om oude stenen te laten spreken.

Kennis en inzichten delen

Op het bovengenoemde erfgoedcongres heb ik een groep uit het werkveld rondgeleid in Kampen. Ik heb een aantal voorbeelden laten zien van erfgoed 2.0 en het cultuurhistorische verhaal van Kampen geplaatst in het politieke – en beleidsmatige kader van de gemeente. Aan bod kwamen o.a. de succesvolle invulling van de 17e eeuwse klokkentoren als escaperoom, de Bruine Vloot als hét visitekaartje van het Nautische profiel – ontwikkeld vanuit Hanzesteden Marketing-  en de discussies over de invulling van het Gotische Huis en het adviesrapport van de LAGroup over de verzelfstandiging van het Stedelijk Museum. Een leerzame en leuke ervaring, zeker nadat de deelnemers aan boord van de Kogge waren gestapt.

Productontwikkeling

Productontwikkeling is een belangrijk onderdeel van erfgoed 2.0. Denk hierbij aan audio-tours, augmented reality en de toepassing van hologrammen. Persoonlijk vind ik bijvoorbeeld de Grote Kerk in Breda erg aansprekend én de markiezen en markiezinnen die d.m.v. hologrammen tot leven komen in het Markiezenhof in Bergen op Zoom. Vanuit mijn eigen praktijk heb ik onlangs een educatieve app ontwikkeld waarbij kinderen spelenderwijs de stad Kampen, het culturele erfgoed en de culturele instellingen beter leren kennen. In deze link vindt u de informatie over de inhoud, vormgeving en toepasbaarheid van deze app: ‘Steurneus van Kampen’

Reinier de Wit
Founder Kampen and Beyond

EDUCATIEVE APP VOOR DE JEUGD

Op een leuke en leerzame manier de stad Kampen ontdekken? Dat kan! Sinds 12 september staat de gratis app ‘Steurneus van Kampen’ online voor de jeugd. De app is bedoeld voor leerlingen van groep 7 en 8 van het basisonderwijs.

CONCEPT

Een jongen uit het schilderij ‘De zeven werken van Barmhartigheid’, roept de hulp in van de kinderen. Het schilderij, dat zich in het Stedelijk Museum Kampen bevindt, vormt de kapstok van de app. Leerlingen worden uitgedaagd om raadsels en opdrachten op te lossen waarmee muntjes en puzzle stukjes verdiend kunnen worden. Spelenderwijs leren zij meer over de stad Kampen door de eeuwen heen. De app heeft een zevental games. Zeven locaties in de stad staan centraal: Het Stedelijk Museum, De Stadskazerne (archief en bibliotheek), De Linneweeverspoort, Quintus (voormalige weeshuis), Margaretha (voormalige Bovengasthuis) en De Bovenkerk. Wanneer de speurtocht is afgerond mogen de leerlingen zich de ‘Steurneus van Kampen’ noemen en kunnen ze een heuse ‘Steurneuspenning’ ophalen bij Quintus.

Het concept is bedacht door kunsthistoricus en docent Reinier de Wit van Kampen and Beyond. Hij is ook verantwoordelijk voor de teksten, opdrachten en foto’s. Een klankbordgroep van basisschooldocenten heeft hier kritisch naar gekeken: Jac Ruiten, Aart Kleijer, Leentje van Dijk en Roel Strijker.

VORMGEVING

Wooden Plank Studios heeft voor dit concept een eigentijdse app ontwikkeld met bijbehorende animaties. Het team bestaat uit Christiaan Albers (Developer), Abel Hagen (Creative Director) en Nina van Trigt en Jamie Tanzer (Artists). Zij werken onder de vlag van de Dutch Game Garden, dé app – en game kraamkamer van Nederland. In onderstaande fotogalerij een impressie van de totstandkoming van de app.

TOEPASSING

De app staat in de Google Play Store en Apple Store. Toets ‘Steurneus van Kampen’ in het zoekveld in en het ikoontje van de steur en app verschijnt. De app kan vervolgens gratis gedownload worden op de mobiele telefoon. Het spel bevat twee modules en geeft de speler de keuze om het spel óf in de stad óf in de klas te spelen. Voor deze laatste module is een beschrijving opgenomen in een bijbehorende – gratis – docentenhandleiding. De docentenhandleiding is op te vragen door te mailen naar kampenandbeyond@gmail.com

De vragen en opdrachten in de app bestaan uit multiple choice vragen, invulvragen en sleepvragen en bestrijken de terreinen taal, rekenen, (kunst)geschiedenis en aardrijkskunde. De canon van Kampen staat centraal waarbij de stad in lokaal en nationaal perspectief wordt belicht.

Het concept van de app biedt talloze mogelijkheden om verbanden en verbindingen te leggen met

• de lespraktijk
• het cultureel erfgoed
• de culturele instellingen
• culturele evenementen zoals Open Monumentendag

Vanuit Kampen and Beyond bieden wij alle mogelijke ondersteuning en begeleiding in de verdere toepassing van de app, zoals een gastles of als extra gids in de stad. Voor een overzicht van de mogelijkheden én andere onderwijsprojecten zie  Kampen and Beyond Educatie

Ook komen we graag langs bij u op school voor een persoonlijk (gratis) adviesgesprek. Een afspraak maken kan door te bellen naar 06 – 181 60 410 of te mailen naar kampenandbeyond@gmail.com

FOTOGALERIJ

De naam Steurneus is een samenvoeging van speurneus en de steur. De steur speelt de hoofdrol in één van de legendarische verhalen over de veronderstelde domheid van de Kampenaren

Het introductiescherm. Een jongen uit het schilderij roept de kinderen op om hem te helpen. Deze tekst is ook af te spelen als audio fragment.

Het hoofdscherm. 7 locaties staan centraal in de speurtocht door Kampen

Het weeshuispoortje bij Quintus is één van de locaties

De app bevat diverse vragen, waaronder deze sleepvraag. Sleep de informatie op de juiste plek op de tijdbalk

In de app zitten zeven games. Na het beantwoorden van alle vragen en spelen van alle games, mag je je de steurneus van Kampen noemen!

Wooden Plank Studios heeft de app ontwikkeld en de bijbehorende animaties gemaakt

Work in progress. Alle animaties zijn ‘custom made’

Wooden Plank opereert onder de vlag van de Dutch Game Garden: dé game incubator van Nederland

De Steurneus van Kampen! Ontdek met de gratis app Kampen op verschillende manieren. Speciaal voor kinderen

Tekst en foto’s: Reinier de Wit, founder Kampen and Beyond

Animaties: Wooden Plank Studios

De app ‘Steurneus van Kampen’ is met financiële ondersteuning uit het Nautisch Profiel, Kunst & Kind en de Rotary ontwikkeld.

Reisprogramma ‘Wunderschön’
A.s. zondag 16 juni is het zover!  Om 20.15 gaat het veel bekeken Duitse reisprogramma ‘Wunderschön’ van de WDR over “Die jüngsten Polder der Niederlande: Wasserwelt Flevoland”. Het beeld van deze bijzondere provincie is in een breder licht geplaatst en daarom is er ook aandacht voor het “oude land” en… Kampen!

Kampen Partners
Vorig jaar kreeg ondergetekende het verzoek van Kampen Marketing, sinds kort opererend onder de naam Kampen Partners, om de programma-makers wegwijs te maken in Kampen. Zo heb ik van dichtbij kunnen meemaken wat er allemaal bij zo’n productie komt kijken en wat ze mooi en boeiend vonden.

Gründlich

1. Het team van de WDR is bij de totstandkoming van de productie zeer gründlich te werk gegaan mag ik wel zeggen. Om te beginnen heb ik de regisseuse en eindverantwoordelijke voor de productie, Frau Fricke rondgeleid in Kampen voor een eerste beeldvorming. Zij had van te voren duidelijk haar huiswerk gemaakt en had veel vragen voor mij. Bij deze eerste rondleiding heb ik het verhaal verteld en laten zien van hoe Kampen zich in de loop der tijd steeds opnieuw heeft uitgevonden. De Hanze, het water, de kerkenbouw en de sigarenindustrie vormden de rode draad. Ik heb zowel de highlights als de, ook voor vele Kampenaren, verborgen hoekjes en hofjes van de stad laten zien.
2. Niet veel later was ik de hele dag op pad met camera-vrouw Stefanie Gartmann, een gedreven professional en zeer sympathiek bovendien. Ik heb haar begeleid naar diverse filmlocaties en ik heb vooral ook de handjes uit de mouwen gestoken: sjouwen met camera-apparatuur en helpen bij de juiste opstelling. Stefanie heeft gefilmd op de markt en vooral in Sigarenfabriek De Olifant. Mooi om te zien hoe de medewerkers van de Olifant ons alle ruimte hebben gegeven.
3. Tot slot kwam Frau Fricke nog een keer naar Kampen en wel met twee camera mannen. We hebben gefilmd in het Stedelijk Museum en vanaf de Nieuwe Toren. Op die hoogte heb je natuurlijk een prachtig uitzicht op de oude Hanzestad Kampen.
4. Gedurende het gehele productie proces heb ik nog regelmatig telefonisch – en e-mail contact gehad mail met Frau Fricke over de wetenswaardigheden van Kampen.

Benieuwd!
Ik ben benieuwd wat uiteindelijk van Kampen de uitzending zal halen en wat het totaalbeeld zal zijn dat de WDR van deze omgeving zal presenteren. In mijn enthousiasme heb ik Frau Fricke, die ook echt op zoek was naar een contrasterend beeld met het nieuwe land Flevoland, bijvoorbeeld ook nog getipt om naar Blokzijl te gaan. Dit heeft ze gedaan en, net zoals bij Kampen, was ze bijzonder gecharmeerd van deze authentieke stad. Of zoals ze zelf zei: ‘Hier kann man sich tot drehen’, ofwel je kunt hier eindeloos blijven filmen!

Mit freundlichem Gruss,

Reinier de Wit – Founder Kampen and Beyond

• WDR WUNDERSCHÖN
• “Die jüngsten Polder der Niederlande: Wasserwelt Flevoland”
• ZONDAG 16 JUNI – 20.15

Fotogalerij
Onderstaande fotogalerij geeft een indruk van het productieproces en van Kampen

Filmend vanaf de Nieuwe Toren. Prachtig uitzicht over de nautische Hanzestad Kampen. Alsof het afgesproken is komt juist de indrukwekkende barkentijn ‘Summertime’, de enige viermaster van Nederland, binnen varen

Uitzicht over de historische binnenstad met aan de horizon de Bovenkerk ofwel de St. Nicolaaskerk. Sint Nicolaas (Sinterklaas), beschermheilige van kinderen en zeelieden

Zal Bets Bottenberg in de uitzending komen?

De werktafel van Tinus Vinke, sigarenmaker van Kampen

Sigarenfabriek De Olifant

De juiste kwaliteit, de juiste belichting!

Stedelijk Museum Kampen

Ik hou van Amsterdam. Ik kom er graag om, wat ik noem, ‘even een frisse neus te halen’.

Toeristen Tsunami
Daarnaast ben ik de onderneming ‘Kampen and Beyond’ gestart: hét alternatief voor het drukke Amsterdam. Gezien de toenemende berichtgeving over de toeristen tsunami die Amsterdam teistert, lijkt het dat ik een gouden formule in handen heb. Vanuit beleidsmatige kant is er inmiddels een term voor de vernietigende massa toeristen:  ‘Overtourism’. Toerisme moet daarbij steeds meer bezien worden in het licht van een ‘Circulaire Economie’, ‘Duurzaamheid’ en ‘Spreiding’.

Dagje Amsterdam
Afgelopen zaterdag was ik met twee vrienden een dagje in Amsterdam en kon ik ervaren hoe de vlag erbij hangt. Wij gingen voor

• Wandelen
• Eten & Drinken
• Cultuur

Entree
We stapten iets na tienen uit op Amsterdam Amstel. Een mooi, schoon stationnetje met overkapping waar een gure wind geen kans krijgt. Bij de uitgang worden we meteen getrakteerd op de rivier de Amstel. Vanaf de Berlagebrug heb je een prachtig uitzicht op deze weidse rivier en de stad die aan haar voeten ligt. Er was volop bedrijvigheid van kanoërs en roeiers, een mooi dynamisch en sportief schouwspel.

Unieke architectuur en rust
We wandelen vervolgens door de Rivierenbuurt en de Pijp. De architect Berlage en de architecten van de Amsterdamse School hebben hun stempel gedrukt op dit gedeelte van Amsterdam. We verwonderen ons over de monumentaliteit en schoonheid van deze expressieve baksteenarchitectuur: het Hollandse equivalent van Gaudi. Een stad in een stad en opmerkelijk rustig. Kampen op zondag is drukker!

Het naderen het middaguur, we eten een harinkje ‘to go’, bij Vis op Zuid aan de Maasstraat en gaan dan lunchen bij Café Goos even verderop. Cappuccino & Oma Bob’s Kalfskroketten, we like!

Cultuur
Na de lunch wandelen we langs het Sarphatipark, het zonnetje schijnt, het leven is goed. In de Utrechtsestraat stuiten we op een Walhalla voor platenliefhebbers: Concerto. Mijn maat koopt een plaat van good old Bo Diddley. In dezelfde straat een hele fijne boekwinkel met een ruim assortiment aan buitenlandse literatuur: Zwart op Wit. Voor iemand uit de provincie een buitenkans! Voor een tientje koop ik het boek van Olivier Bourdeaut ‘En attendant Bojangles’. Ik wil mijn Frans weer ophalen en deze novelle lijkt mij daarvoor geschikt. Ik maak nog even een kletspraatje met de verkoopster, die mij weet te vertellen dat het een zeer goed boek is. Na haar moederlijk advies met knipoog ‘dat we ons moeten gedragen’, wandelen we naar museum Willet-Holthuysen, gelegen in de Grachtengordel.

Het museum Willet-Holthuysen is vernoemd naar de 19e eeuwse bewoners van dit grachtenpand. Zij bepaalden per testament dat het huis toegankelijk gemaakt moest worden voor publiek. In het introductiefilmpje van het museum wordt verteld dat de bezoekersaantallen in het begin tegenvielen, gemiddeld drie personen per dag. Er is niet veel veranderd dacht ik…Wat zijn er weinig mensen en wat ongeloofelijk jammer. Dit museum verdient meer!

Bij de kassa hoor ik een Amerikaanse bezoeker precies hetzelfde zeggen. Min of meer per toeval is ze dit museum tegengekomen. En passant geeft ze nog wat adviezen hoe het museum zich beter op de kaart kan zetten. De reactie achter de balie: ‘We are working on it’.

Eten en Drinken
We wandelen langs de grachten, richting de Jordaan en passeren de hippe ‘Negen Straatjes’, geliefd bij het winkelend publiek. Nog steeds vind ik Amsterdam niet overdreven druk. De Oudestraat in Kampen is op zaterdag drukker. Mijn vriend vertelt dat zijn vrouw en kind de dag ervoor hier ook waren en een stroopwafel hebben gegeten van 3,50 per stuk. Daar moeten we om lachen.

• Groen Links
  In de Jordaan loop ik tegen twee jongemannen aan in de jasjes van Groen Links. Ik knoop een gesprekje met ze aan en vraag waar al de toeristen zijn. ‘Je bent in de buurt’, zeggen ze. ‘Nog zo’n honderd meter verderop begint de drukte’. Ik vertel ze dat ik het debat over ‘Overtourism’ met belangstelling volg en bekend ben met partijen als Tours & Tickets en Stephen Hodes van de LAGroup. ‘Ja, die Stephen, die gaat er vaak met gestrekt been in’, is hun commentaar. Vervolgens vertel ik over mijn ervaringen en dat ik graag zou zien dat politiek en marketing meer op positieve acties gericht zouden zijn: Zet een Willet-Holthuysen, een huis Marseille, een Ons’ Lieve Heer op Solder en andere parels op de kaart!
• Borreltijd
  We naderen vier uur, borreltijd. Op de Noordermarkt eten we nog even een geitensateetje en gaan dan op zoek naar een gezellig café in de Jordaan. En dan merk ik voor het eerst die dag, dat het druk is. Café Thijssen aan de Lindegracht zit bijvoorbeeld vol. Maar is dat nu vreemd in een grote stad, op zaterdag, rond het borreluur? Nee toch? We lopen een stukje verder en komen uit op café De Oranjerie. Een heerlijk bruin café, met terazzovloertje en affiches aan de muur. Aan de tafeltjes worden spelletjes (Triviant) gespeeld en lekker geouwehoerd door jong en oud, man en vrouw, maar nog steeds geen toerist. De voertaal is Amsterdams. Bitterballen kun je hier per stuk bestellen en niet geheel onbelangrijk: een ruim assortiment van bieren op fles en van de tap. We gaan voor een Gerardus Blond van de tap en nemen op deze plek even goed de tijd om, aan de toog, het leven door te nemen…
• De Wallen
  Op een gegeven moment vinden we weer de discipline om ons plekje te verlaten en gaan we op weg naar de Wallen om te eten. We zijn liefhebbers van de Oosterse keuken en die is daar ruimschoots vertegenwoordigd. Een buitenkans derhalve voor deze drie papa’s die, om de smaakpapillen van hun lieve kroost thuis niet te veel op de proef te stellen, vooral aardappels, groente en vlees gewend zijn. Wandelend over de Zeedijk zien we gezellige cafés en restaurantjes. Mijn vriend wijst me er nog eens fijntjes op dat, ondanks het geklaag over de drukte in dit gebied, het in de jaren 80 een no-go area was voor papa’s: drugs, crimininaliteit en een enorm verpauperde bende. We gaan op de bonnefooi een Vietnamees restaurant in. Helaas blijkt het geen succes: slechte bediening en eten, we kunnen niet anders zeggen. We nemen om deze nare smaak weg te spoelen een afzakkertje in Lokaal ’t Loosje aan de Nieuwmarkt en gaan dan naar huis. Op weg naar Amsterdam CS lopen we over de Oudezijds Achterburgwal, het hart van de wallen en het Red Light District. Het is hier aansluiten in de rij en de massa.  We zien de prostituees, de Casa Rosso, de seks-en coffeeshops en de Nutella bars. Mijn vriend zegt dat het niet zo’n goede keuze was om deze straat te nemen, niet vanwege wat we zien (hij heeft zelfs wel zin in een Nutella wafel), maar vanwege de drukte.

Tot Slot
Ik wil problemen niet bagatelliseren, maar Amsterdam is zoveel meer dan alleen maar de Oudezijds Voorburg- en Achterburgwal. Met dit artikel heb ik dat willen laten zien. Wat mij betreft past Amsterdam ook prima binnen de filosofie van Kampen and Beyond: beyond the bustle of the big city. Ik heb genoeg parels en mogelijkheden in Amsterdam gezien om verbindingen te maken! Wat dat betreft zijn we ook 1 stad, zeker in het perspectief van de toerist. In anderhalf uur zit ik weer thuis op de bank bij vrouwlief met een wijntje en zeg ik dat ik me goed heb gedragen!

Reinier de Wit

Founder Kampen and Beyond

Het tulpenseizoen is afgelopen zaterdag 19 januari feestelijk afgetrapt met de grootste tulpenpluktuin ter wereld, op de Dam in Amsterdam.

Het tulpenseizoen staat ook voor de opening van het toeristisch jaar. K&B startte afgelopen zaterdag, op een stralend zonnige en frisse dag, met een stadswandeling in Kampen voor een enthousiaste groep kunst- en cultuurliefhebbers. De warme choco en lunch na afloop was een mooie bonus.

Naast de Nederlandse toerist is K&B steeds meer in beeld bij bezoekers en touroperators uit Europa, en verderweg…Amerika, China en Rusland.

April is zo goed als volgeboekt en de aanvragen voor mei druppelen binnen. Aangezien K&B een paar jaar bestaat kunnen we inmiddels ook spreken van een aantal vaste klanten die bovendien extra tours zijn gaan boeken!

Waar ik erg blij mee ben is het netwerk van professionele gidsen en de meertalige combinatietours die we kunnen aanbieden in Kampen…and Beyond!

Bij deze een greep uit de tours die Kampen and Beyond gaat verzorgen voor de buitenlandse toerist in het tulpenseizoen 2019

• Stadswandelingen Kampen in het Engels, Duits en Frans
• Rondleidingen in het Stedelijk Museum Kampen in combinatie met stadswandeling en bezoek sigarenfabriek De Olifant
• Orgelconcerten in de Bovenkerk i.c.m. stadswandeling
• Bezoek Koggewerf en rondvaart Kampen
• Stadswandeling Kampen i.c.m. Bataviawerf Lelystad
• Stadswandelingen in Zwolle en Deventer in het Engels en Duits
• Rondvaart Giethoorn i.c.m. Kampen

Op naar een bruisend 2019!

Reinier de Wit
Founder Kampen and Beyond