If It’s Tuesday, This Must Be Belgium!
of: De Reisleider op Reis

Acht landen in eenentwintig dagen
Nederland, België, Duitsland, Oostenrijk, Italië, Zwitserland, Frankrijk en Engeland in drie weken: dat avontuur ben ik dit voorjaar aangegaan.
Ik had de unieke kans om als reisleider deze reis vanuit het perspectief van de toerist te kunnen ervaren. Een ervaren reisleider leidde de groep, ik was in opleiding. In het najaar ga ik deze reis zelfstandig doen.

Succesnummer
Deze reis heeft me veel gebracht. Het inzicht dat het überhaupt mogelijk is om zo’n reis te doen. Sterker nog, deze reis wordt al vele jaren georganiseerd en is een succesnummer. Wat je ervoor over moet hebben is de wil om vroeg op te staan, accepteren dat je niet altijd de tijd hebt om uitgebreid te ontbijten en in algemene zin veel ‘Patienza’ (Italiaans: ‘geduld’), vooral in Italië dus:)

Oppervlakkig?
Het is een reis waar de meeste Europeanen waarschijnlijk nooit aan zouden beginnen. Het is een reis waarvan ik zelf nooit voor mogelijk had gehouden dat ik em zou doen, want ‘typisch Amerikaans’ en ‘oppervlakkig’. Het is inderdaad een reis die georganiseerd wordt voor Amerikanen, maar oppervlakkig? Wellicht, maar ik ben er ook anders tegen aan gaan kijken.

Mamma Mia!
Laat ik eerst beginnen te zeggen dat het bepaald geen straf is om zo’n trip te maken. Het begon al in mijn eigen land. De Keukenhof. Nog nooit geweest! Wat volgde was een aaneenschakeling van impressies en belevenissen: varen in een gondel in Venetië, een Tiroler avond in Oostenrijk, met de kabelbaan hoog in de wolken in de Zwitserse alpen, heerlijk eten en drinken in bourgondisch Frankrijk en naar het theater in Londen. Mamma Mia!

Amerikaans perspectief
Deze reis is voor de meeste deelnemers een eerste kennismaking met Europa. Zij waren ook de eersten die met het grapje kwamen: ‘If it’s Tuesday, this must be Belgium!’
Zij refereerden aan de klassieke film met die titel waarin ook een groep Amerikanen in een recordtijd vele Europese landen bezoeken. Je kunt een zekere zelfspot de Amerikanen zeker niet ontzeggen!
Een gesprek dat me ook is bijgebleven: een gast vertelde mij aan het begin van de reis dat alles wat hij tot dan toe had gezien hem deed denken aan zijn thuisstaat Wisconsin. Toen ik hem vroeg of hij bedoelde, alles wat hij had gezien in Holland, antwoordde hij: ‘Nee, alles wat ik tot nu toe heb gezien in Holland, België en Duitsland bij elkaar! Put’s things in perspective, doesn’t it!

Kampen and Beyond
Ieder dag heb ik een paar foto’s van mijn reis op Facebook geplaatst en uiteindelijk heb ik daar een selectie van gemaakt voor de fotogalerij bij dit artikel. Ik kreeg een keer de reactie: ’Waar zit je nu weer dan??’ Ik antwoordde: ‘Tja, het concept van de stadswandelingen in Kampen is een beetje uit de hand gelopen 🙂
Als ik naar de foto’s kijk dan hebben ze een aantal dingen met elkaar gemeen: kleur, inkijkjes, ongewone perspectieven, bespiegelingen en vergezichten. Een mix van cultuur en landschappen.
Net als in mijn foto’s ben ik in al mijn activiteiten op zoek naar verbindingen. Deze reis heeft mij wat dat betreft enorm verrijkt.
Om één voorbeeld te geven: er was een dag dat we 4 landen op 1 dag hebben gedaan: Nederland, België, Nederland en Duitsland. Vanuit ons hotel nabij Delft vertrokken we voor het ochtendprogramma naar Antwerpen, vervolgden we onze weg naar de Amerikaanse militaire begraafplaats in Margraten Limburg om uiteindelijk door te rijden naar ons overnachtingshotel in Duitsland. Enkele dagen later stonden we bij de restanten van de Reichsparteigelände in Nürnberg, waar de massabijeenkomsten hadden plaatsgevonden van Hitler’s NSDAP. Als je beseft dat onze Amerikaanse gasten allemaal hun persoonlijke verhalen hebben van familieden die betrokken zijn geweest bij de WO2 of zelf hebben gediend in de Vietnam oorlog dan krijgt zo’n ‘If It’s Tuesday, This Must Be Belgium – Reis’ wel een andere lading: dat zijn de momenten van diepgang en verbinding!

Fotogalerij

Vanuit ons dakraam in de rondvaartboot kijken we naar een vrouw die uit het raam kijkt. Amsterdam

Rothenburg: ‘De Rode Burcht’

Vergezichten vanaf de Stanserhorn in Zwisterland

De kijkdoos van het Uffizi. Florence

Unesco cultuurlandschap in Pienza, Toscane

Venetië: stad van licht, kleur en bespiegelingen

De Arc de Triomphe in Parijs. Oorlogen hebben Europa verdeeld én met elkaar verbonden

Londen, stad van dubbeldekkers en theater

St. George Kapel in de Tower of Londen, eeuwenoud monument van verstilling en contemplatie

Tekst en foto’s: Reinier de Wit, Founder Kampen and Beyond

Reisorganisatie: Image Tours

Reisje langs de Rijn
‘Ja, een reisje langs de Rijn, Rijn, Rijn…’, begon mijn vader meteen te zingen, toen ik hem vertelde dat ik een riviercruise over de Rijn zou gaan begeleiden.

Een klassieker, zowel het nummer als de reis!

Met alle klassiekers is het zo dat ze tot de verbeelding spreken, prikkelen en tijdloos zijn.

Bij deze mijn ervaringen van een week aan boord van de HS Advance. Onderaan mijn persoonlijke verhaal vindt u de informatie over de reisorganisator Friendship Cruises en de specifieke reisbeschrijving. De reis duurde in totaal twee weken. Ik heb de dalvaart Basel – Arnhem begeleid.

Kampen and…Beyond
De filosofie van Kampen and Beyond: verbinding en grenzeloze ontdekkingen. Ik word op mijn wenken bediend. De Rijn als grote verbinder: Zwitserland, Duitsland, Frankrijk en Nederland. Een reis met onderweg mooie excursies over land en water, door bergen en dalen: de prachtige natuur van het Vierwoudstrekenmeer, Klooster Maria Laach, steden als Mainz en regio’s als de Elzas en de Eifel.

Jantje van Leiden
Ik start letterlijk in Kampen, waar ik op de trein stap naar Basel om daar de volgende dag in te schepen. Wat een machtig mooi gevoel om ’s ochtends de IJssel nog voor je deur te zien stromen en ’s avonds bij de bron, de Rijn, uit te stappen (zie foto 1). Over verbinding gesproken!

De treinreis verloopt zeer comfortabel. Met het Kamperlijntje in tien minuutjes in Zwolle, vandaar de trein naar Enschede voor de overstap naar Münster. Bij de tijd dat mijn kids aan hun eerste boterhammetjes op school beginnen, zit ik al in Duitsland!

In Hanzestad Münster heb ik mooi tijd om de stad te bezoeken en de kooien in de top van de Lambertikerk te bekijken. In één van deze kooien werd ooit het ontzielde lichaam van Jan van Leiden tentoongesteld. Ik heb me voorgenomen deze reis me voor de volle 100 % in te zetten en me niet met een Jantje van Leiden er van af te maken…Rond de Münster Dom is er een levendige markt en heb ik tal van fraaie historische gebouwen gezien. Ik kom zeker een keer terug!

Vanuit Münster direct naar Basel in zes uurtjes waar ik tegen het begin van de avond aankom. Honderd passen naar het hotel en voilà: wat een relaxte eerste reisdag met onderweg al heel wat indrukken van steden en landschappen.

Met de neus in de boter
De volgende dag vertrek ik al vroeg vanaf het hotel naar het schip. Na een korte kennismaking met mijn collega reisleiders Ben en Jacqueline en de inkwartiering in mijn scheepshut staat er meteen een dagvullende excursie op het programma. En wat voor een excursie! In onderstaande fotogalerij een impressie van Luzern en de beroemde Kapellbrücke (2), de rondvaart over het Vierwoudstedenmeer (3 en 4) en de steilste tandradbaan ter wereld die met een maximale helling van 48% ons naar de top van de Pilatusberg brengt. Op de foto (5) zien jullie dat ik wellicht een bleek neusje heb en me nogal krampachtig vasthoudt aan een tasje dat één van de deelnemers mij in bewaring heeft gegeven. Wat een ervaring! Met de neus in de boter!

Betrokkenheid
De excursie in Zwitserland is figuurlijk én letterlijk één van de hoogtepunten van de reis. Voor deze dag hebben zich ook de meeste gasten aangemeld, wat mij meteen ook een goede mogelijkheid biedt om hen beter te leren kennen.

Gedurende de week heb ik een goed beeld kunnen krijgen van de manier van reizen en de gasten, niet in de laatste plaats door mijn collega’s Ben en Jacqueline die de volledige reis hebben begeleid. Hun betrokkenheid met de gasten en het denken in mogelijkheden waren zeer inspirerend en leerzaam!

Ontspanning
Deze manier van reizen biedt je alle ruimte om je even alleen terug te trekken op het zonnedek (6) en te genieten van het landschap dat langzaam aan je voorbij trekt én de gezelligheid en verbinding op te zoeken in het sfeervolle restaurant (7). Je hoeft slechts één keer je koffer uit te pakken en je varende hotel biedt je achter iedere bocht een nieuw panorama. De beroemdste bocht van onze Rijnreis is natuurlijk die van de Lorelei (8), het meest romantische gedeelte van de rivier. ’S ochtends sta ik vroeg op om (meestal) alleen op het dek mijn romantische ziel te doen laten ontwaken bij zonsopkomst (9)…en dan weer doorrrrr…..:)

Beleving
Alleen al door deze manier van reizen beleven de gasten heel veel. Wat te denken van, terwijl je aan het ontbijten bent, je schip dat in een sluis geschut wordt. Je zakt naar beneden en de zaal wordt langzaam helemaal donker!
De excursies zijn een bonus. In de galerij heb ik foto’s opgenomen van een begeleide stadswandeling in Basel langs mooie uitzichtspunten en leuke winkeltjes (10), Bonn (11), samen Rüdesheimer Kaffee drinken en door de Drosselgasse lopen (12 en 13), Mainz (14 en 15), Klooster Maria Laach (16 en 17) en een tochtje met de kabelbaan in Koblenz met een prachtig uitzicht op het punt waar de Rijn en de Moesel samen komen (18). Op de foto zie je heel mooi dat het water van de Moesel donkerder gekleurd is.  

Trossen los!
De reis zit er bijna op. Voor het eerst in mijn leven kom ik varend Nederland binnen (19). Als reisleider hoop ik snel weer de trossen los te kunnen gooien! (20).

Tekst en foto’s: Reinier de Wit. Foto’s waar ik zelf op sta zijn gemaakt door mijn collega’s.

Deze riviercruise heb ik uitgevoerd voor Friendship Cruises. De volledige beschrijving van deze reis is HIER te vinden.

Fotogalerij

1. Basel aan de Rijn

2. Luzern en de beroemde Kapellbrücke

3. Rondvaart Vierwoudstedenmeer

4. Rondvaart Vierwoudstendenmeer

5. Met collega Jacqueline in de steilste tandradbaan ter wereld

Genieten op het Panoramadek

7. Eet smakelijk!

8. De Lorelei

9. Wakker worden aan boord van de HS Advance

10. ‘Saftig & Knusprig’. Lekkernijen in Basel

11. Binnenstad Bonn

Drosselgasse in Rüdesheim

13. Genieten van de lokale specialiteit: Rüdesheimer Kaffee. Een strak bakkie met name door de scheut Asbach Uralt brandewijn!

14. Mainz

15. De Dom van Mainz

16. Maria Laach

Detail Maria Laach. De Duivel noteert de zonden van de mensen

18. Uitzicht op de Deutsche Eck in Koblenz: daar waar Moesel en Rijn samenvloeien

19. Varend Nederland in

20. Een fantastische reis!

Aan boord voor een nieuw Avontuur
In 1914 was vrijschipper Jan de Koster, mijn Zeeuwse overgrootvader, de eerste die met een gemotoriseerd binnenvaartschip de haven van Breskens binnenvoer. De naam van zijn schip luidde de ’Avontuur’. Met zijn moderne vaartuig maakte hij reizen waarbij hij suikerbieten vanaf het Brabantse Dinteloord, nog steeds centrum van de suikerindustrie in Nederland, over het onstuimige IJsselmeer naar het Groningse Zoutkamp vervoerde. In de streek van de suikerbieten ben ik opgegroeid. Ik herinner me de verhalen van meester Grift die ons meenam naar warme oorden in Arabië terwijl de de geur van suikerbieten, van de nabij gelegen fabriek, in ons met enkelglazen, beslagen met condens, voorziene lokaal doordrong.

Honderdenacht jaar na de intocht van de ‘Avontuur’ in Zeeland ga ik op ‘Avontuur’ met een groep van zo’n honderdenacht Zeeuwen. Ik adem nu niet de geur in van suikerbieten, maar een frisse boslucht. We zijn midden op de Veluwe en we maken een tocht waar vele verhalen samenkomen die leiden tot herkenning en gezelligheid.

Ik stap aan boord van de bus en stel me voor, vertel wat over mijn Zeeuwse wortels en dat ik ergens een afslag heb gemist nu ik in Kampen woon. De liefde heeft me er gebracht… Daarna licht ik kort het programma toe: een dagtocht die begint en eindigt op de Veluwe, ons voert naar Deventer en de IJssel met als toetje de Sallandse Heuvelrug: Twee nationale parken, twee provincies en één Hanzestad staan centraal.

Vale Ouwe
Het startpunt is Gelderland en ik lees het Gelderse volkslied voor. Sommige gasten menen er wat Zeeuws in te herkennen bij het horen van ‘onze Vale Ouwe’ (de Veluwe) en ‘het aorige rivierke’ (het aardige riviertje). Het lied steekt verder de loftrompet over groene dennenbossen, paarse heidevelden en statige kastelen. In Gelderland hebben ze weinig woorden nodig om tot de kern te komen. Slechts vijftien regels waar ik zowaar applaus voor krijg!

Kastelen en Paleizen
Dat Gelderland het land van sprookjesachtige kastelen is, is zeker niet gelogen. We rijden langs Kasteel Cannenburg in Vaassen en Paleis het Loo in Apeldoorn. Aangezien de gemiddelde leeftijd van de groep 77 is roep ik de TV serie Floris in herinnering en de grote schurk van de serie: Maarten van Rossem, schrik van de Veluwe en veldheer van de hertog van Gelre. Bijzonder dat uitgerekend deze bruut kasteel Cannenburg verfraaide in de meest verheven en verfijnde stijl van zijn tijd. Hij introduceerde als eerste de Renaissance, de stijl van de Grieken en Romeinen, in Gelderland!
De voorzetting van de Renaissance is de Barok. In de Barok doen de bouwmeesters en tuinontwerpers er een flinke schep bovenop. Dat zien we wanneer we langs Paleis het Loo rijden, het ‘Versailles van de Veluwe’. We zitten in de tijd van pruiken en geparfumeerde bals. Een tijd waarin de bewoner van het pandje, Stadhouder-koning Willem III er prat op kon gaan te beschikken over de hoogst spuitende fontein van Europa…

Tevreden
Hussel de letters van Deventer door elkaar en je krijgt Tevreden. Als liefhebber van de Hanzesteden zal ik de laatste zijn om te beweren dat het niet goed toeven is aan de oevers van de IJssel. We krijgen zeker ook die indruk al rijdend langs pittoreske landhuizen, boomgaarden, molens, gemalen en hoeves. Maar schijnt bedriegt, want wat doet opeens die bunker met luchtafweergeschut daar aan die dijk? Het zijn de tastbare herinneringen aan de IJssellinie: een verdedigingslijn die zich over ruim 100 kilometer uitstrekte van Nijmegen tot Kampen. De IJssellinie moest ons landje beschermen tegen het Russische gevaar door het land langs de IJssel onder water te laten lopen. We hebben het historisch gezien over de Koude Oorlog waarbij de link naar de actualiteit en Oekraïne helaas snel gelegd is.

Entree
Terug gekomen van onze rit langs de uiterwaarden en de meanderende IJssel pakken we het pontje naar de binnenstad van Deventer: wat een entree! Net ook op een moment dat er een binnenschip voorbij vaart, wat een plaatje! Eenmaal aangemeerd, wandelen we langs sfeervolle straten en pleinen. Deventer bereidt zich voor op het Charles Dickens festijn. Op één van de gevels van een voormalige apotheek lezen we: ‘Deo Fidendum, Mediis Utendum’: ‘Vertrouw op God, maar vergeet je pillen niet in te nemen’. Eén van de gasten vult aan: ‘Vertrouw op God, maar doe de deur op slot’.

We lunchen op de Brink, één van de mooiste pleinen van Nederland. We verlaten Deventer en vervolgen het middagprogramma met een rondrit over de Sallandse Heuvelrug.

Sallandse Heuvelrug
De Sallandse Heuvelrug is net als de Veluwe omhoog gestuwd door gletsjers. Daartussen loopt, op de grens van Gelderland en Overijssel, de IJssel. De IJssel heette vroeger Isala en is daarmee naamgever van Salland, een specifiek gebied van de provincie. Vanuit Deventer ben je in een mum van tijd in deze landelijke omgeving en het typerende coulisselandschap met plaatsjes als Bathmen, Holten, Nijverdal, Mariënheem en Raalte. Door de eeuwen heen is er altijd een sterke verbinding geweest tussen Hanzestad Deventer en Salland. Op het riviertje de Schipbeek voeren tot aan het begin van de 20e eeuw zogenaamde zompen, kleine platbodems, die boter naar de Brink brachten en later het textiel uit Twente.

Symbool van de Sallandse Heuvelrug is de korhoen, die in Nederland alleen in dit nationale park voorkomt. We klimmen de Holterberg op, één van de ‘bergen’ van de heuvelrug. De legende wil dat een reus uit Duitsland het plan had om de Zuiderzee te dempen met een aantal zandzakken. Helaas voor hem zaten er scheuren in de zakken en verloor hij zijn lading maar gelukkig voor ons is op die manier dit prachtige heuvellandschap ontstaan. We maken een kleine tussenstop bij een uitkijkpunt en genieten van een 360 graden panorama dat zich uitstrekt tot Duitsland! De korhoen hebben we helaas niet kunnen spotten.

Tot slot
We kunnen het tot slot niet laten nog een klein lusje aan onze rondrit vast te knopen. We rijden over de dijk naar Hanzepareltje Hattem en we zien het jachthaventje en haar middeleeuwse stadsmuren en poort. Hattem mooi gelegen aan de IJssel die ons deze dag heeft vergezeld. De IJssel en de waterwegen die zo kenmerkend zijn voor Nederland en ons verbinden waar we ook zijn, door alle generaties heen. Van mijn Zeeuwse overgrootvader tot mijn Zeeuwse gasten. Een mooie dag met veel indrukken, waarbij we het gezelschap weer de veilige haven van het hotel hebben geloodst. Een geslaagd Avontuur!

Fotogalerij

Jan de Koster op jonge leeftijd

De Avontuur op het IJsselmeer, gereed om de zeilen te hijsen

Het pontje van Deventer

Deventer aan de IJssel en binnenvaartschip

Deventer binnenstad

De Brink

Sallandse Heuvelrug

Tekst en kleurenfoto’s: Reinier de Wit –  gids, docent en oprichter Kampen and Beyond

Credits: Dagtour ‘Hanzestad Deventer & Sallandse Heuvelrug’ in opdracht van Lodder Incoming en in samenwerking met Van Oeveren reizen. Deze dagtour begeleidde ik samen met collega gids Ger van den Munckhof. Voor mijn familiegeschiedenis heb ik gebruik gemaakt van het boek: Jan de Koster en Geertruida-Pieternella Brand – in het kielzog van onze voorouders. Dit boek is een weergave van het familieonderzoek van Riet Jasperse-de Koster, kleindochter van Jan de Koster en nicht van mijn moeder. Uit dit boek komen ook de zwart-wit foto’s van Jan de Koster en zijn schip de ‘Avontuur’

One Step Beyond: Research Kamper Gymnasium en de Familie Kruijtbosch

Custom made tour en research
Eind september 2021 kreeg ik een bijzondere aanvraag van professor Richter, verbonden aan de afdeling Nederlandse en Duitse literatuur en cultuur van de University of Pennsylvania in Philadelphia.

Hij benaderde mij om archiefonderzoek te doen naar zijn voorouders, de familie Kruijtbosch, geworteld in Kampen. Gekoppeld daaraan heb ik voor hem en zijn aanverwanten een custom made wandeling georganiseerd en begeleid in Kampen, in de voetsporen van zijn verleden.

Het onderzoek en de wandeling leverde een bijzonder inzicht op in het leven van de familie en de gegoede burgerij en samenleving van het 19e eeuwse Kampen.

Het Witte Doek
Het onderzoek richtte zich primair op Wilhelmina Kruijtbosch (1886 – 1970), de overgrootmoeder van professor Richter. Onder haar pseudoniem Mini van den Iessel schreef zij de roman ‘Het Witte Doek’ (1937), gebaseerd op haar jeugd in Kampen (foto 1). In haar boek lezen we rake beschrijvingen van het leven van de gegoede burgerij en komen we locaties tegen, die we heden ten dage nog steeds kunnen zien. Zo spelen de kazernes een belangrijke rol. In haar roman lezen we:

‘Het instructiebataljon en opleidingsschool voor officieren vormen belangrijke bronnen voor inkomsten, brengen kleur en fleur in het stadje en in vele jonge meisjes harten’.

Deze kazerne staat er nog steeds, aan de Oudestraat, evenals de Koornmarktkazerne waar ook in het echte leven het hart van Wilhelmina werd geraakt. Zij ontmoette daar haar eerste en derde (!) man.

Het boek werd uitgegeven door KOK Kampen en grote delen van de correspondentie tussen de uitgever en Wilhelmina hebben we in het archief teruggevonden. Zo bedankt Wilhelmina in één van haar brieven Jan Hendrikus Kok, grondlegger van dit roemrijke bedrijf én Kampen passionado, voor zijn cadeautje aan haar: zijn zelfgeschreven boekje over de ‘Kamper-Uien’. Wilhelmina vindt het een waarachtig interessant overzicht geven van de Kamper geschiedenis en prijst zichzelf gelukkig dat zij zelf niet zo dom is als de mensen die in de volksverhaaltjes, de Kamper Uien, ten tonele worden gevoerd (foto 2)

Familiewapen
Na thuiskomst in Philadelphia kan professor Richter trots melden dat hij beschikt over een heus familiewapen. Staat toch mooi op je briefpapier of visitekaartje! In het boek ‘Nederlandse Familiewapens’ van H.Kits Nieuwenkamp kwam ik de volgende passage tegen:

Het geslacht Kruijtbosch is van oorsprong een familie van eigenerfde landbouwers uit Hall, gemeente Brummen, waar ter plaatse het oude stamerf ‘de Kruijtbosch’ nog wordt aangetroffen. In 1809 kocht Bernardus Bartels Kruijtbosch, van Hall een hofstede onder Ellecom en Haviksweerd, gemeente Rheden. Met dit laatste zal de Havikerwaard zijn bedoeld, zijnde landen aan de IJssel tegenover Bingerden.

Zijn kleinzoon Derk Jan Kruijtbosch, geboren 1818, vestigde zich omstreeks 1845 te Kampen en was daar directeur van de openbare Burgerschool in de Bovenwijk.

Zijn jongste zoon Dr. Barteld Kruijtbosch, geboren 1855, was aldaar rector van het stedelijk gymnasium, terwijl diens zoon Ir. D.J. Kruijtbosch, geboren 1883, plaatselijk directeur was van de Rijks Hoogere Burgerschool te Wageningen. Het wapen is ‘sprekend’ afgeleid van de naam (foto 3)

‘Een groot verlies’
Dit brengt ons bij Barteld Kruijtbosch (1855 – 1904), vader van Wilhelmina Kruijtbosch en overovergrootvader van professor Richter. Het onderwijs zit de familie vele generaties in het bloed, zo is wel gebleken. Van Barteld hebben we ook een flink aantal vondsten gedaan in het archief. Bovendien zijn van hem nog de meest tastbare sporen te zien in het huidige Kampen, waaronder zijn woonhuis, de school waar hij rector van was en zijn graf (foto 4). Een zeer grote foto, met daarop het volledige docentencorps van het Stedelijk Gymnasium en Barteld als rector, maakte grote indruk op professor Richter en mijzelf. Het is op zulke momenten dat de geschiedenis echt tot leven komt! Op deze foto en andere bronnen komt duidelijk het beeld naar voren dat Barteld een zeer gerespecteerd lid was van de Kamper samenleving. In een bijzondere notitie over zijn overlijden lezen we in de ‘Handelingen van den Raad der Gemeente Kampen’ uit 1904:

De voorzitter: ‘Ik heb elders reeds de gelegenheid gehad het grote verlies te memoriseren, dat de stad geleden heeft door het overlijden van den heer Kruytbosch. Ik wil dit thans hier nog eens herhalen, en ik geloof dat U het met mij eens is, dat de gemeente inderdaad een groot verlies getroffen heeft. De heer Kruytbosch was een man met uitmuntenden werkkracht, en een geachte persoonlijkheid. Ik stel U daarom voor aan de weduwe een brief van rouwbeklag te zenden, waarin ons leedwezen wordt uitgedrukt met het grote verlies door haar geleden. Kan de raad zich daarmede verenigen. Niemand tegen, dan is aldus besloten.

Verbondenheid
Dit onderzoek en de wandeling vormde een dankbare klus. Erg mooi om te ervaren wat familiebanden voor iemand kunnen betekenen en dat geen Atlantische Oceaan te groot is om de verbinding te kunnen maken in afstand en tijd. Persoonlijk voelde ik sterk de verbinding met dit onderzoek en mijn huidige werkzaamheden, als stadsgids maar vooral als docent op het Ichthus Gymnasium in Kampen. Op het moment dat ik met de leerlingen van het Ichthus bezig was met de behandeling van de ‘Metamorphosen’ van Ovidius, las ik niet veel later dat Barteld in zijn vrije tijd, voor zijn plezier, de ‘Tristia’ en de ‘Epistulae ex Ponto’ van Ovidius vanuit het Latijn in het Nederlands vertaalde. Inspirerend! Hoewel we dezelfde klassieke auteur onder de loep hebben genomen constateerde ik ook wel wat ‘kleine’ verschillen: (vooralsnog) geen statig herenpand aan de IJsselkade, en ook geen personeel  én inwonende (en betalende) leerlingen in huis voor mij. Dat laatste is misschien ook beter zo:)

Tips?
Dit onderzoek heeft mij verder nieuwsgierig gemaakt naar het leven in het 19e eeuwse Kampen en de roots van het gymnasiale onderwijs van deze stad. Ondertussen heb ik al wat lopen grasduinen in de Kamper Almanakken om een beter beeld te krijgen van het onderwijs en de locaties in de stad. Mocht u hierover tips voor mij hebben en/ of over de familie Kruijtbosch, dan houd ik me van harte aanbevolen! Gelieve te mailen naar kampenandbeyond@gmail.com

Reinier de Wit
Founder Kampen and Beyond

Met dank aan: de medewerkers van het Stedelijk Archief Kampen en in het bijzonder Otto Ottens voor zijn niet aflatende enthousiasme en betrokkenheid bij dit onderzoek.

Foto galerij

De roman ‘Het Witte Doek’ van Mini van den Iessel

Kamper Uien zijn volksverhaaltjes waarin uit de doeken wordt gedaan hoe dom de Kampenaren wel niet zijn. J.H. Kok schreef dit boek, bracht het uit in 1936 en gaf het cadeau aan Wilhelmina ‘Mini’ Kruijtbosch

Het wapen van de familie Kruijtbosch. In blauw een bos (wilde) goudsbloemen (amica)

Barteld Kruijtbosch woonde met zijn gezin, personeel én een aantal leerlingen op de la Sablonierekade nr.8. Statige herenhuizen met uitzicht op de IJssel

Het docentencorps van het Stedelijk Gymnasium Kampen. Barteld is te zien, zittend, derde van rechts. Bron: Stedelijk Archief Kampen (nalatenschap Wilco van Koldam)

Kampen and Beyond: buiten de gebaande paden
Het verhaal van Kampen, de Hanzesteden en de IJsseldelta is het verhaal van de handelaren en vrijdenkers met hun grenzeloos vertrouwen in elkaar en het geloof om grote afstanden te overbruggen en doelen te behalen. Door buiten de gebaande paden te treden ontstonden verbindingen en transformatieve ervaringen. Door deze mentaliteit wordt Kampen and Beyond gedreven.

Door onze brede cultuurhistorische achtergrond en nieuwsgierigheid zijn we in staat verrassende invalshoeken te bieden: buiten de gebaande paden. Kwaliteit en op maat gemaakte verhalen staan aan de basis van de diensten en producten van Kampen and Beyond.

Verbinder en expert van de Hanzesteden
Kampen and Beyond (K&B) vervult een expertfunctie in de Hanzesteden en legt de verbinding tussen de publieke sector en marktsector. K&B werkt voor onder andere DMC’s op landelijk, regionaal en lokaal niveau, overheidsinstellingen, programma makers, culturele instellingen, recreatieve ondernemers en onderwijsinstellingen van basis tot hoger onderwijs.

Diensten en producten
– Cultuurhistorische expertise voor professionals werkzaam in de vrijetijds- en erfgoedsector
– Culturele arrangementen en gespecialiseerde rondleidingen
– Begeleiding van mediareizen en FamTrips, van content creation tot en met presentatie
– Meertalige gidsen in de Hanzesteden
– Ontwikkeling en begeleiding van één – en meerdaagse culturele reizen in heel Nederland
– Ontwikkeling van educatief materiaal
– Collegereeksen en lezingen

Voorbeelden

• Erfgoedcongres: Voor erfgoedprofessionals uit heel Nederland verzorgde K&B tijdens een congres een rondleiding door Kampen met als uitgangspunt Erfgoed 2.0: herbestemming van cultureel erfgoed. Specifieke locaties werden getoond die betrekking hadden op de positionering van Kampen als Nautische Hanzestad. Ingegaan werd op de rol die culturele instellingen en monumenten daarin vervullen en de laatste ontwikkelingen op toeristisch vlak
• Hanzelezing: Een lezing over de historische Hanze en de Hanze 2.0. Wat was de Hanze en wat heeft de Hanze ons nog steeds te vertellen? Deze lezing is onder andere gegeven in een vijftal Hansteden Zutphen, Deventer, Harderwijk, Kampen en Zwolle voor cursisten van de Vrije Academie voor Kunsthistorisch Onderwijs. In aangepaste vorm is de lezing gegeven aan leerlingen van het basis – en voortgezet onderwijs. Voor meer info, klik HIER
• Online Stadstour: In opdracht van de Gemeente Kampen en Niek van der Sprong Producties ontwikkelde K&B een drietal online stadstours. Aanleiding voor de opdracht waren de Internationale Hanzedagen 2017 in Kampen. De online stadstours zijn HIER te downloaden
• Cultuureducatie: In opdracht van Quintus Centrum voor Cultuureducatie en het Kunst en Kind project ontwikkelde K&B een speelse en educatieve app, waarbij kinderen Kampen ontdekken. De app werd gemaakt i.s.m. Wooden Plank van de Dutch Game Garden. Uitgangspunt van de app is het schilderij ‘De Zeven Werken van Barmhartigheid’, dat zich in het Stedelijk Museum bevindt. Klik HIER voor meer info
• Speciale culturele arrangementen: In samenwerking met Kolff biograaf Herman Broers, stelde K&B een speciaal cultureel arrangement samen. Het arrangement bestond uit ontvangst en rondleiding in het stadsarchief, een stadswandeling in de voetsporen van Dokter Kolff en werd afgesloten met de demonstratie van Kolff’s uitvinding: het nierdialyse apparaat in het voormalige stadsziekenhuis. Klik HIER voor de reportage
• Gidsen en Tours: K&B levert meertalige gidsen voor stadswandelingen, excursies en reizen. De focus ligt op de Hanzesteden maar inmiddels worden we ook gevraagd voor tours rondom het IJsselmeer, Friesland en Groningen
• Stadswandeling met gids: K&B is begonnen met het aanbieden van stadswandelingen met gids voor individuele bezoekers aan de Hanzestad Kampen. Dat doen we nog steeds, met veel plezier. Voor deze activiteit is er een aparte site gemaakt: www.kampenstadswandeling.nl 
• Expertise en begeleiding: Voor het Duitse WDR programma Wunderschön verzorgde K&B in opdracht van citymarketing Kampen de algehele begeleiding op productioneel en inhoudelijk vlak. Lees HIER de reportage
• FamTrips: In opdracht van het NBTC, Marketing Oost en Hanzesteden Marketing verzorgde K&B FamTrips voor Chinese en Russische touroperators in Kampen. Dit naar aanleiding van de Global Travel Trade Show in Zwolle, waarbij touroperators uit de hele wereld in contact werden gebracht met het fenomeen Hanzesteden. K&B stelde het programma samen, was daarbij spin in het web van lokale recreatieve en culturele instellingen en verzorgde de begeleiding ter plaatse. Lees HIER de reportage
• Content creation en presentatie: K&B maakte in opdracht van het programma House Vision van RTL4 een voorstel van de filmlocaties in Hanzestad Kampen, schreef i.s.m. met de regisseur een script en presenteerde op locatie. Aanleiding voor het item was een nieuw te realiseren recreatiepark van Europarcs bij Kampen. Lees HIER de reportage

RTL4 House Vision op bezoek in Kampen
Maandagmiddag 15 maart belde de producer van het RTL4 programma House Vision, Kampen and Beyond op met de vraag of ze diezelfde week konden filmen in Kampen. Directe aanleiding voor het bezoek: het nieuwe recreatiepark Europarcs De IJssel Eilanden nabij Kampen. De makers wilden voor de toekomstige bezoekers van het park een vlot item maken over de stad met water, gedreven kooplieden, schepen en culturele parels als ingrediënten.

Storytelling
Diezelfde avond had ik per telefoon en whatsapp contact met de regisseur over de verhaallijn. Al snel hadden we een aardige opzet te pakken waarbij de kooplieden uit de Hanzestad, hun gedrevenheid maar ook wel hun opportunistische trekjes, de rode draad van het verhaal zouden vormen. Het verhaal mocht wel een beetje schuren! In een rollenspel met vaste presentatrice van het programma, Nana Piguillet, leidde ik de toekomstige bezoeker rond in de stad. Wat heel fijn was dat, binnen dit kader, de regisseur mij carte blanche gaf voor de locaties waar we zouden gaan filmen. Mijn passie zou zich uitbetalen in een mooi item was de gedachte. Goed geregeld!

Op de set
Met vertraging en wat opgejaagd kwam de ploeg in de namiddag aan. Eerder die dag hadden ze gedraaid in Nijkerk en daar was het uitgelopen. ‘Ok mensen, we moeten even gaan knallen met zijn allen’, zei de regisseur. ‘Energie!!’ Dus geen gedraal meer, plakkertje op de borst, zender in de broekzak en aan de slag! Het maken van meerdere takes hoort er natuurlijk bij, zaak was om iedere keer met hetzelfde gevoel het verhaal te vertellen en de focus te behouden. Al met al ging het vlot, waren we in een uur klaar en bedankte de regisseur me na afloop voor het snelle schakelen. In the pocket!

Voorproefje
De reportage start bij het panoramadek op de IJsselbrug. Van daaruit heb je een prachtig uitzicht op het waterfront en de skyline van Kampen. Vervolgens ontmoet ik, geheel spontaan, Nana aan de IJsselkade. Ik vertel over Kampen, stad aan het water, de Bruine Vloot als varend cultureel erfgoed en de enige replica van de Kogge in Nederland: de varende geldmachines van de Hanze. Van daaruit maakten we de link naar de ongekende economische en culturele opbloei die de Hanzestad heeft gekend en de sporen die daarvan te zien zijn in de historische binnenstad met zijn ruim 500 Rijksmonumenten. Op naar de Schepenzaal in het Stedelijk Museum!

Stad of dorp?
In de Schepenzaal toonde ik het pronkstuk van Kampen: de Renaissance schouw van Colijn de Nole. Een persoonlijke favoriet. Ik vertelde dat de schouw bol staat van de symboliek en dat er één gedachte centraal staat: De Charitas, ofwel de Naastenliefde, verbeeld door een vrouw met twee kindjes op haar arm. De schepenen (bestuurders) moesten aan haar een voorbeeld nemen! Maar of dat altijd in de praktijk gebeurde is een tweede…Tot slot plaagde Nana me nog met het feit dat nooit officieel is komen vast te staan dat Kampen een stad is. ‘Reinier, heb ik het nu goed dat Kampen eigenlijk een dorp is en dat jullie daarom wat bescheiden zijn ?’ ‘Tja, Nana, als je het zo bekijkt dan kan je dat ook zien als een compliment. Hier in Kampen heb je nog de gemoedelijkheid van een dorp!’

Wordt vervolgd
Wanneer wordt het uitgezonden? Op het moment van dit schrijven weet ik dat ook nog niet. De makers houden me op de hoogte, er komt nog een promofilmpje, en zodra ik het weet zijn jullie de eersten. Volg Kampen and Beyond ondertussen op  Instagram, Facebook, Twitter en Linkedln voor meer nieuws over Kampen and Beyond: uw gids in de Hanzesteden!

Reinier de Wit
Founder Kampen and Beyond

Met dank aan: Stedelijk Museum Kampen

Galerij

Van harte welkom in Hartelijke Hanzestad Kampen

De Schepenzaal, pronkstuk van Kampen, in het Stedelijk Museum

De Charitas ofwel de Naastenliefde is de centrale boodschap

Klus geklaard, samen met Nana Piguillet

Lustoord Lelystad

Waarom?
Soms ben ik ergens in beland en vraag ik me af: waarom? Waarom ik? Waarom ben ik weer de gek die dit doet? Achteraf blijken de projecten waar deze vragen centraal staan, de leukste te zijn. Zo ging het ook met het verzoek dat ik kreeg om voor Duitse toeristen een stadswandeling te verzorgen in Lelystad.

Zeker weten?
Van te voren heb ik nog meerdere keren overlegd of het wellicht niet aardiger zou zijn voor de groep om een stadswandeling in de historische binnenstad van de nabij gelegen Hanzestad  Kampen te doen, al dan niet in combinatie met een kopje koffie en gebak en/of een rondritje door de polder. Maar de opdrachtgever was heel duidelijk en niet over te halen om de plannen te wijzigen. In Lelystad stond het hotel en bij aankomst wilde men de stad verkennen.

Lelystad, here we go!
Je best doen, voorbereiden en de uitdaging dus maar aan gaan: een beproefd recept dat me altijd het vertrouwen heeft gegeven dat het wel goed komt. Het was echter niet makkelijk om van te voren aan basis informatie te komen, vanwaaruit ik mijn tour en verhaal zou kunnen opbouwen. Blijkbaar wil de VVV dat Lelystad, op outletcentre Bataviastad na, een groot geheim blijft. Uiteindelijk vond ik toch een route als houvast. Ik stapte vervolgens op de trein in Kampen-Zuid en met twintig minuutjes stond ik downtown Lelystad.

Verrassing
Het was die dag snikheet en er stond geen zuchtje wind. De gedisciplineerde mens in mij hield vol. Bij elke hoek, straat, plein, woonwijk en kunstwerk bleef ik stilstaan om de route goed in me op te nemen, aantekeningen te maken en een verhaallijn uit te werken. Ik ontdekte dat Lelystad een wereld aan verhalen heeft, met name door de kunstwerken in de openbare ruimte. Deze kunstwerken, waaronder de niet te missen 30 meter lange zuil met daarop het standbeeld van Lely, boden mij een ideale kapstok om het verhaal van Lelystad te vertellen. Als kers op de taart wist de plaatselijke boekhandelaar mij nog het boek ‘Lelystad’ van Joris van Casteren aan te bevelen. Dat boek bleek een schot in de roos!

Briljant
‘Briljant’ en vijf sterren, daarmee kwalificeerde de Volkskrant het boek van van Casteren. Ik sluit me daar volledig bij aan: het is een messcherp verhaal over van Casteren zelf en de stad waar hij opgroeide. Met dit boek had ik een briljant in handen waarmee ik zeker een interessante stadswandeling zou kunnen verzorgen.

Herzlich Willkommen
Op de dag waarop ik de Duitse groep rondleid is het wederom erg warm. De groep komt verhit uit de bus, rechtstreeks uit Duitsland. Eenmaal uitgestapt breekt er een ruzie uit tussen enkele gasten en de Duitse reisleiding. De klachten: te weinig pauzes onderweg, gebrekkige airco en de chauffeur heeft ‘zu wenig Witze erzählt’. Nadat de reisleider enigzins de gemoederen heeft weten te bedaren, is het mijn beurt…
’Herzlich Willkommen!’, zeg ik met een brede lach op mijn gezicht.

Wunderbar!
Gezien de temperatuur van de groep, die in tegenstelling tot de buitentemperatuur, gerust ijzig genoemd mag worden, stel ik voor dat ze eerst even de gelegenheid krijgen om te acclimatiseren: een half uurtje even rustig zitten met een drankje en een broodje. De groep knikt instemmend. Ondertussen heb ik de tijd om even 1 op 1 met de reisleider bij te praten. Hun hotel in de stad is de uitvalsbasis voor typische Hollandse tours naar onder andere Enkhuizen, Hoorn en Amsterdam. De reisleider is in de veronderstelling dat Lelystad ook zo’n typische toeristen trekpleister is. Dit geeft mij de mogelijkheid om aan expectation management te doen en hem bij te praten.
Wanneer de groep eenmaal zover is, geef ik duidelijk aan wat het doel van de wandeling is: het gaat om het verhaal van een jonge stad, vanaf de tekentafel ontworpen, gelegen onder de zeespiegel, waarbij ik ze een uniek inkijkje zal voorschotelen van de Nederlandse wooncultuur.
Ik zet door, we wandelen, de groep hijgt en puft door de warmte en door de vermoeidheid van de reis en ik vertel mijn verhaal met passie. Na afloop is iedereen ‘begeistert’ en vond men de tour ‘wunderbar’. De finish is gehaald van lustoord Lelystad!

Tekst en foto’s: Reinier de Wit

Tips

• Stadswandeling met gids:
  Kunsthistoricus en docent Reinier de Wit leidt u graag rond in Lelystad. Lelystad is een gekke stad, dat maakt het juist leuk! De stad is interessant vanwege de kunstwerken in de openbare ruimte, de planologische ideologie, de diverse kenmerkende woonwijken en architectonische visies en enkele eyecatchers zoals het Agoragebouw van Ben van Berkel. De wandeling duurt circa 1,5 uur. Startpunt is station Lelystad.
  I.v.m. de corona zijn wandelingen vanaf 1 juli weer mogelijk tot 10 personen met inachtneming van 1,5 meter afstand. U dient de wandeling te reserveren. Een dag van te voren ontvangt u een mail waarin gevraagd wordt naar uw gezondheid. U kunt contact opnemen door te mailen naar kampenandbeyond@gmail.com of te bellen: 06 – 181 60 410
• Boek:
  Joris van Casteren, Lelystad, 2017, Prometheus Amsterdam.

Galerij

‘Imperator Lely’, kunstwerk van Hans van Houwelingen

De postmodernistische skyline van Lelystad, stad verrezen uit de Zuiderzee

Woonwijk de Archipel, oude architectuur in een nieuwe stad

De Archipel is een zogenaamde ‘bloemkoolwijk’, een planologisch concept waarbij je in de praktijk verdwaalt

Woonwijk ‘Kustrif’, met als bijnaam ‘Klein Jerusalem’

Cultuurcentrum ‘De Kubus’, voorbeeld van de architectonische beweging van het Structuralisme

Het Horeca pleintje

Het Horeca pleintje en het spanningsveld tussen ideologie en de praktijk

Agora van ‘starchitect’ Ben van Berkel

In Lelystad kun je het stedebouwkundig concept duidelijk ervaren: er zijn verschillende, van elkaar gescheiden zone’s, voor wonen, werken, autoverkeer, fietsers, wandelaars en recreatie

Zevenbergen – Klundert
Ik ben geboren en getogen in West-Brabant en ik heb bijna mijn gehele jeugd in Zevenbergen gewoond. Wij hadden thuis de lollige gewoonte om vragen, die betrekking hadden op afstanden, te beantwoorden met plaatsnamen in plaats van meetkundige eenheden. Dus wanneer iemand vroeg hoe ver iets was en de afstand bedroeg een kilometer of 6, dan zeiden wij: ‘Oh, dat is van Zevenbergen tot Klundert’. Mijn broer woont inmiddels boven de rivieren en gebruikt deze uitdrukking nog steeds, zonder uitleg, wat hem meewarige blikken oplevert van zijn kinderen.

Miniatuur Schokland
Inmiddels woon ik ruim tien jaar in Kampen met om de hoek de Noordoostpolder. De Noordoostpolder geeft mij steeds meer geheimen prijs. In een eerder blog schreef ik over hoe Schokland, gelegen in de polder, júist door haar leegte zo veel te vertellen heeft (lees: ‘De Hongerige Waterwolf‘).

Leegte is volop aanwezig in de Noordoostpolder. Op mijn fietstocht deze week ontdekte ik iets, waarvan ik het bestaan nog niet wist. Ja, ook ik die al jarenlang de eigen achtertuin promoot, weet heel veel dingen nog niet. Waarschijnlijk ben ik al die tijd te druk geweest met de Walking Tours Kampen…

Op een gegeven moment stuitte ik, midden in de vlakke polder, met her en der nog wat tulpenvelden en zandhozen, op iets wat leek op een miniatuurversie van Schokland. Ik zag een terp met daarop een kast van een huis bekroond met een lichtbaken en een pier met aan het einde  daarvan een vuurtoren. Het bleek het voormalige lichtwachtershuis en vluchthaven te zijn van Kraggenburg: destijds een vooruitgeschoven pion in de Zuiderzee, verbonden met een 6 km lange strekdam met het vasteland. Wat een verrassing!

Pier+Horizon
De verrassing werd die dag alleen maar groter en groter. Een wereld aan verhalen opende zich. Een eindje verderop van het lichthuis bevindt zich namelijk het landart project Pier+Horizon. Kunstenaar Paul de Kort heeft met zijn pier in het Zwarte Meer diverse lijntjes uitgegooid naar het verleden en heden. De  135 meter lange steiger staat in één lijn met de voormalige strekdam van het Kraggenburger lichthuis en iedere dag, wanneer de zon in één lijn staat met de steiger, maakt een camera daar een opname van. Op de site van Pier+Horizon zijn deze foto’s tot prachtige timelapse filmpjes gecomponeerd.

Naast de steiger liggen kraggen, drijvende rietkragen. De kraggen verwijzen uiteraard naar Kraggenburg maar er is meer!
De compositie van steiger en kraggen is gebaseerd op het werk ‘Pier and Ocean’ uit 1915 van Piet Mondriaan. Over Mondriaan en de modern abstracte kunst kan ik hele collegereeksen geven. Laat ik hier volstaan met de mededeling dat Mondriaan de meester is in de kunst van het weglaten. Less is more. Net zoals in de Noordoostpolder.

De menselijke maat
De kraggen van de Kort’s kunstwerk zijn onderhevig aan de wind en werken als een windwijzer: bij sterke wind en stroming wijzen de neuzen van de kraggen allemaal in dezelfde richting. De palen van de kraggen staan opgesteld in een streng zeshoekig raster. Daar heb je het weer: het getal 6! Stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren gebruikte het Centrale Plaatsen Model en het daarbij behorende strenge zeshoekige raster als uitgangspunt voor de inrichting van de Noordoostpolder. In van Eesteren’s zorgvuldig gecomponeerde plannen zouden dorpen niet meer dan 6 km van elkaar verwijderd moeten zijn: de afstand die je als mens gemakkelijk te voet of per fiets zou kunnen afleggen; zeg maar de afstand van Zevenbergen tot Klundert. Het is mooi om te zien en vooral ook te ervaren, want je mag gewoon de steiger oplopen, dat de Kort met zijn kunstwerk een hommage heeft gebracht aan die menselijke maat!

Galerij
In de galerij foto’s van Kraggenburg, Pier+Horizon en de omgeving van het Zwarte Meer. De foto’s zijn gemaakt tijdens twee fietstochten vanuit Kampen.

De Noordoostpolder met aan de horizon de contouren van Schokland

Lichtwachterswoning Kraggenburg

Vuurtoren midden in de polder

Pier+Horizon

De Kraggen, onderdeel van het landart project Pier+Horizon

Een natuurlijke krag in het Zwarte Meer

Schapen aan de oever van het Zwarte Meer

Weidse velden omgeven het meer

Insteekhaventje bij Genemuiden

De Leijnse-Hevel bij het Zwarte Meer

Tip
Paul de Kort heeft een prachtige site gemaakt over Pier+Horizon. De timelapse filmpjes die erop staan vormen een integraal onderdeel van het landart project:  https://www.pierplushorizon.nl/

Tekst en foto’s: Reinier de Wit